Odak: Web3 neye alternatif yaratıyor, yaratabilir?
Yazar: Utku Güven
Web3, NFT'leri merkeziyetsiz finansı (DeFi) ve blok zinciri kullanan diğer inovatif protokol ve teknolojileri kullanarak, sistemi değiştirmek için daha önce yaptığı değer önerilerine ek olarak her sektöre yayıldığı gibi, etki ekosistemi için de önemli çözümler sunuyor.
Çiftçiler, blok zinciri aracılığıyla verileri birbirleriyle güvenli bir şekilde paylaşıyor, Ethic Hub DeFi’in nimetlerini kullanarak Meksika’daki kahve üreticilerine mikro kredi sağlıyor. KlimaDAO ve Toucan gibi merkezi olmayan protokoller ve DAO'lar karbon kredileri tarafından desteklenen kripto para birimleri yarattılar ve karbon kredilerine bakışımızı değiştirebilirler. The Regen Network biyolojik çeşitlilik ve ekolojik koruma faaliyetlerini desteklemenin yollarını arıyor.
Blok zincir, Bitcoin ile birlikte ilk gerçek hayat uygulamasını bulduğundan beri açık kaynak ve deneylere açık yapısıyla binlerce yeni cesur denemenin alanı oldu. Regülasyondan uzak, başarısız olmaktan korkmayan bu alanda lojistikten, sağlık sistemine, kimlik kayıtlarından, mülteci kamplarına dünyadaki her bir sorun için bir “çözüm” geliştirme çabasına şahit olduk. Bunlardan bazıları başarılı olurken, çoğunluğu bir öğrenim olarak deneme-yanılma tahtasına yazıldı.
Blok zincirin gerçek hayat “use case”lerini ilk günden beri aradığı aşikar. Ödeme sistemi olarak hükümet paralarının alternatifi olmak, DeFi ile merkezi finans kuruluşlarının verdiği hizmetleri ikame etmek. Hükümetlerin payesindeki fiat para gibi ya da sıkı bir şekilde regüle edilmiş finas sistemine alternatif yaratmak beraberinde “statüko”dan beklenen ve anlaşılabilir bir direnci de beraberinde getirdi.
Web3 dünyasındaki etki projelerini bir grup kripto-anarşist, solarpunk yazılımcının “sosyal sorumluluk” olarak yaptığı bir yan uğraş olarak görebiliriz. Ancak blok zincirin önümüzdeki senelerde yeni ve sürdürülebilir “use case”lerinin, hükümetlerin kendi alanlarına dokunan alternatifler yaratan projelerden ziyade, hükümetlerin halihazırda çözüm üretmekte geri kaldığı, dolayısıyla sivil inisiyatif ve sosyal girişimlere bıraktığı alanlardan çıkacağını söyleyebiliriz.
Temmuz ayında katıldığımız ETH Barselona’da sahne alan, Commonstack ve Giveth’un kurucusu Griff Green’in konuşmasında tam olarak bu noktaya değinmişti. Trilyon dolarlık bir sivil toplum sektöründen bahsediyoruz. Bunun içinde bağış odaklı vakıf ve derneklerden, fonlarla çalışan hak temelli organizasyonlara kadar hükümetlerin “yetişemediği” ya da “yetişmek istemediği” alanlarda Web3’in gerçek uygulamasını bulacağını ve sivil toplum/etki sektörünü öncelikle değiştireceğine dair bir argüman sundu.
Bu argümana katılmamak zor. ”Kolektif olarak tasarlanmış, sürekli gelişen, amaca yönelik koordinasyon sunan” rejeneratif uygulamalar, hükümetlerin açıkta bıraktığı bu alanı tamamen ele geçirebilir.
“Devrimlere ihtiyacımız yok. Evrime ve özellikle web3 ve regen ekonomilerine doğru bir evrime ihtiyacımız var.”
Ayrıca klasik etki girişimleri ya da sivil toplum örgütlerinden farklı olarak, Web3’in sunduğu regeneratif uygulamalar, internetin kendisi gibi - en azından ilk vizyon olarak ortaya konulduğundaki hali gibi - kolektif olarak ve kontrolün kolektif olarak katılımcılara verildiği, merkezi olmayan, tabana yayılmış ve devamlı kendini yenileyebilen bir alternatif sunmakta.
Web3 dediğimiz gibi bir deneme yanılma alanı. Bunu yaparken de bazen Silikon Vadisi’ndeki mentalitelerden biri olan “move fast, break things” ile yol alabiliyor. Ancak Web3’in sivil toplum/etki ekosistemindeki problemler ilgili çalışırken daha dikkatli olması da gerekiyor. Belli etik çerçevelerin oluşturulması ve bunlara uyulması. Çözülmeye çalışılan sorunlar itibariyle etki odaklı Web3 projelerinin geliştirileceği alanların kırılgan gruplara dokunacağını unutmamak gerekiyor.
ETHBarselona hakkındaki haber yapan Ispanya’nın en büyük gazetesi El Pais, katılımcılar için “tech hippies” ifadesini kullandı. “Tech bro”lardan ziyade “tech hippi”lerin kurduğu bir gelecek kulağa daha iyi geliyor açıkçası.