Merkeziyetsiz Bir Medya Mümkün Mü?

Yazar: Utku Güven

Geleneksel medyanın tamamen öldüğünü söyleyemesek de, bağımsız yeni medya girişimlerinin büyük bir hızla haber ve içerik tüketme alışkanlıklarımızı değiştirdiği artık ‘yeni bir haber’ değil. Bunun içine geleneksel medyanın dijital araçları kullanmasını da katarsak, zaten 2019 yılında  dijitale harcanan reklam giderleri dünya çapında televizyon ve basılı yayın gibi geleneksel medyaya harcanan reklam giderlerini ilk kez geçmiş oldu. 

Yayın dünyasının geleceğin dijital olduğunu söylemek için müneccim olmaya gerek yok. Peki 2022’nin, dijital medyanın  web3’e ‘pivot’ edeceği yıl olacağı yönündeki iddia gerçek oldu mu? 

Web2 girişimleri tutmayan teknoloji girişimcilerinin, girişimlerini kurtarmak için son bir çare web3’e ‘pivot’ etmesi, son iki yılın trendi oldu. Peki, özellikle bağımsız medya girişimleri için web3 bir can simidinden daha fazlasını ifade ediyor mu? Bağımsız içerik üreticileri ve gazetecilik için merkeziyetsiz yapılar gerçek çözümler sunabilir mi? 

Bilgi Ünivesitesi’nde Yeni Medya ve İletişim bölümünde öğretim üyesi olan Erkan Saka’nın NewsLabTurkey’de, kripto piyasaları daha henüz gerçek bir ‘kışa’ girmeden önce yazdığı yazısında hem geleneksel medyanın hem de dijital medyanın web3 arayışlarının hız kazandığını ve yeni bir model için umut olduğuna değiniyor. 

Ancak bir önceki 2017-2018 dönemindeki kripto baharında, benim de yakından takip ettiğim ve blokzincir temelli gazetecilik için umut vadeden po.et ve Civil gibi bir çok girişim şu anda sitelerindeki veda yazıları umudumu bu konuda biraz kırdı. 

Ancak bu girişimlerin hepsinin DAO’lar öncesi dönemde çıktığını söylememiz gerekiyor. Peki DAO’lar merkeziyetsiz bir medya için yeni bir dünya vadediyor mu? 

Gazeteciliğin geleceği üzerine araştırmalar yapan NiemanLab’ın Gazetecilik için 2022 tahminleri raporunda Daniel Eilemberg “Gazetecilik Web3’e gidiyor” yazısında DAO’ların yeni bir gelecek vadettiğinden bahsediyor. 

"BuzzFeed ve Vox Media gibi yerleşik dijital medya oynatıcılarına yeni nesil meydan okuyanların çoğunun DAO olacağını hayal etmek zor değil."

DAO’ların insanları belli bir ideoloji ya da gaye etrafında insanları nasıl hızlı bir şekilde toplayabileceğini Constitution DAO örneğinde görmüştük. Benim ve benim gibi binlerce birbirini tanımayan insanın dahil olduğu Constitution DAO, günler içinde ETH cinsinden 47 milyon dolar toplayarak Sotheby's müzayede evinde açık artırmaya çıkan ABD Anayasası’nın çok eski bir baskısını almaya çalıştı. Ancak müzayededeki yarışı bir hedge fon yöneticisinin daha yüksek teklifine karşı kaybetti. 

Bağımsız medya için bu örnek tam olarak ne söylüyor? Sesini geleneksel medyada duyuramayan ya da bağımsız medyada kaynak sıkıntısı yaşayan oluşumların DAO’lar ile belli bir amaca yönelik yayın yapabileceği oluşumların kurulmasına imkan tanıyan bir yapıdan söz ediyoruz. 

Medya için DAO dönemi 

Bugün bağımsız yaratıcılar, içerik üreticileri, yeni medyacıların dahil olduğu Friends with Benefits (FWB) DAO dahil olmak üzere diğer birçok DAO projesi milyon dolarlık varlıkları yönetiyor. 

FWB DAO’nın her çeyrekte 40 başvuruyu destekleyen bir burs programına sahip ve bunu yaratıcı web3 içerikleri üretilmesi için veriyor. 

“Fanzinler gibi multimedya varlıkları yaratan ve kesinlikle diğer içerik biçimlerine geçiş yapan bir editoryal içerik ekibimiz var. Yakında farklı DJ'leri ağırlayacağımız bir radyo istasyonunu başlatıyoruz." - Alex Zhang, FWB DAO

İnsanlar genellikle DAO'ları spontane olarak başlatıyorlar; fikrin hızlı bir şekilde para toplamayı çekip çekmediğini veya başarısız olup olmadığını görmek için DAO'lara katılıyorlar. Bu DAO'ların çoğu, esasen kripto varlıkların bir havuzda toplanmasıyla oluşturulan medya şirketleri oluyor. DAO'lar ve sadece abonelikle finanse edilen yayın kuruluşları arasında aslında birçok örtüşme olduğunu da kabul etmek gerek.

Henüz sadece fonların, bir üyelik sistemine benzer bir şekilde ‘pool’ edilmesinden, DAO’ların vadettiği gibi bir yönetişim ve otomasyona geçildiğini söyleyemeyiz. 

Bununla birlikte 2022 yılı, hem tamamen merkeziyetsiz hem de benim hibrit dediğim yapılarda girişimlere sahne oldu. Bunlardan en önemlileri iki gazeteci, Daisy Alioto ve Kyle Chayka tarafından kurulan bir bülten (newsletter) DAO projesi olan Dirt, kitle fonlamasını NFT’ler üzerinden yapan ve kendini tamamen merkeziyetsiz ilk tam teşekküllü medya platformu olarak tanımlayan Rug Radio. 

Hibrit model diyebileceğim yapılar ise, kripto severlerin yakında bildiği Bankless’in kendi editöryel akışı bağımsız kalırken, görüş ve içerik olarak beslendiği Bankless DAO’su ve Decrypt’in öncülüğünde kurulan ama FWB, The Defiant ve Gitcoin gibi katılımcıları olan PubDAO. PubDAO’nun blokzincir dünyasının merkeziyetsiz Associated Press’i olma iddiası var.