Odak: DAO | Yönetişim Modelleri 2
Yazar: Görkem Bereket
DAO’lar içinde yer alan farklı yönetişim modellerine göz atmaya devam ediyoruz. Bu konuyu incelemeye nasıl mı başladık? Buraya tıklayarak ilk yazıyı okuyabilirsiniz.
İnanç Oyu
Belli bir kanaate, inanca, ya da kanıya dayanan bu oylama sistemi yine Aragon tarafından geliştirildi. Kullanıcılar, oy kullandıkça oy faydaları (ağırlıkları) artıyor. Zaman geçtikçe artış hızı azalıyor ve bir noktadan sonra herhangi bir artış kazanmıyor. Kullanıcılar oy kullandıktan sonra oylarını geri çekebiliyor ya da başka birine aktarabiliyor. Oylarını geri çektikleri bu süreçte, oyu çekilen teklif bu oy hakkını hemen kaybetmiyor ve belirli bir zamanla azalıyor. Şu an 1HIVE DAO komünitesi bu sistemi eldeki fonların dağıtımında kullanıyor. İnanç oyu tam olarak şöyle işliyor:
Bir kullanıcı elindeki oy haklarını halen oylanma sürecinde olan teklifler arasında bölüştürebilir
Oylanan projelerdeki oylar sadece olumlu oy sayısına değil aynı anda zamana da bağlı. Yani zaman geçtikçe, oyların ağırlığı artıyor.
Kullanıcılar oylarını istedikleri zaman geri çekebilseler de, oylarının ağırlığı belirli bir teklif üzerinde zamanla düşüyor
Her teklif belirli bir ‘inanç’ eşiğini aşmak zorunda. Yani oyları toplaması ve belirli bir süre dayanması gerekiyor. Bu eşiği aşarsa fondan hibe alabiliyor.
Bu oylama mekanizması kullanıcılar üzerindeki zaman baskısını kaldırıp, ilgilendikleri ve bildikleri projelere oy vermelerini sağlıyor. Aynı şekilde projelerin belirli bir mutabakat almaları da gerekmiyor, tek yapmaları gereken kullanıcıların oylarını akan zamanla birleştirerek inanç eşiğini geçmeleri. Böylece birçok proje farklı kullanıcı gruplarından paralel zamanlarda destek görebiliyor.
Kafam Attı (Rage Quit) Oylaması
İsmi bir garip bu oylama metodu Moloch tarafından geliştirildi ve birçok DAO’da kullanılıyor. Teorik olarak amacı gücün merkezileşmesini önlemek. Bunu da sponsorlu teklif yöntemiyle yapıyor. Süreç ise bu metodu kullanan DAOhaus ve FlamıngoDAO’da şöyle:
Teklif süreci: Herhangi (sadece DAO üyeleri değil) biri bir teklif sunuyor
Sponsorlu teklifler: Sunulan teklifler üyeler tarafından yeterince desteklenirse (sponsor alırsa), teklif oylama sürecine giriyor. Sponsorluk ise elinde oy hakkı bulunan üyelerin teklife yönelik desteğini sunmasıyla oluyor.
Sıra: Belli bir sponsorluk eşiğini geçen teklifler oylama için sıraya giriyor. Böylece havuzda biriken teklifler sırayla oylama aşamasına geçiyor.
Oylama: Belirlenen bir süreç içinde tekliflerin yeteri kadar onaylayıcı oy alması gerekiyor.
Ara süreç: Oylama sonuçlandıktan sonra 7 günlük bir tampon süre bırakılıyor. Bu süre boyunca oylamadan memnun olmayan üyeler oylarını ya da fonlarını geri çekebiliyor. Eğer teklif bu süreçten sonra eşiğin altında kalırsa yok sayılıyor.
Bu yöntem belirli bir zümrenin diğer üyelerin fonlarıyla hareket etmesini zorlaştırıyor. Böylece üyeler kendi fonlarını istemedikleri tekliflerden geri çekebiliyorlar. Böylece gücün ve fonun dağıtımı daha hakkaniyetli bir şekilde yapılmış oluyor. Ayrıca üyelerin tekliflere yönelik ilgisi de artırılmış oluyor.
Ağırlıklı Oylama & İtibar Temelli Oylama
DAO’lardaki oylama yöntemlerinde her halükarda token olması, yönetişim modelini demokratize ettiği gibi saldırılara da açık bir hale getirebiliyor. Zira her yönetişim tokeni aynı zamanda belirli bir finansal değere sahip. Böylece sadece ticareti yapılan bir emtia değil aynı zaman da borç verilen ve alınan bir varlığa dönüşüyor. Bunun sonucunda ise protokole saldırmak isteyen kötü niyetli bireyler ya da gruplar, belirli bir miktar token borç alarak kısa sürede büyük oy gücü toplayabiliyorlar. Bunu önlemek için ağırlıklı ortalama yöntemi ön plana çıkıyor. Ağırlıklı oylamada token sayısı kadar tokeni elinizde ne kadar tuttuğunuz da önemli. Tökenları protokole gidip kitlediğinizde ve belirli bir süre kilitli kalacağına “söz verdiğinizde” oylarınızın değeri de artıyor. Bunun sonucunda protokole yönelik saldırılar pahalı bir hale geliyor.
Buna ek olarak geliştirilen bir diğer yöntem ise “itibar” oyları. Bunlar transfer edilemeyen, pazarlığı ya da ikincil pazarı olmayan oylar. DAO’nun atadığı bu oylar, koda katkı yapan geliştiricilere, dökümentasyon yapan yazarlara, platformu geliştiren tasarımcılara vs. verilebilir. Ayrıca kodda kayıtlı olduğu için, platforma zarar veren bireylerden tekrar geri de alınabilir ya da oylamaya açılabilir. Rüşvetlere ya da manipülasyona açık olsa da, blokzincir üzerinde gerçekleştiği kötü niyetli kullanım için epey zor.
Bilginin Ruhuyla Oylama (Knowledge-extraçtable Voting (KEV))
Çevirisinde bir tık zorlandık. Bilginin özüyle, bilginin esansıyla oylama da diyebiliriz. Bu yöntem holografik mutabakatı ve itibar oylarını biraz andırıyor fakat bazı küçük farklılıkları var. Buradaki esas amaç belirli bir konuda bilgi sahibi olan uzmanlara daha fazla oy hakkı vermek. Şöyle düşünün; Brexit referandumu gerçekleştikten sonra oy verenlerin çoğunun bu konuda aslında geniş bir bilgiye sahip olmadığı ortaya çıkmıştı. Eğer KEV yöntemi kullanılsaydı, uluslararası hukuk konusunda uzman kişilerin, bu konuda uzmanlığı olmayanlara kıyasla daha fazla oy hakkı olabilirdi. Bu oy hakları DAO’larda itibar oylarında olduğu gibi başkasına aktarılamayan, alınıp satılamayan bir değer taşıyor.
Peki kimin nasıl neden fazla oyu oluyor? İşte burada temeli 2000 yılında ekonomist Robin Hanson tarafından atılan Futarchy modeli devreye giriyor. Bu model, oy davranışını bahislerle birleştiriyor. Örneğin benim sermaye piyasaları hukukuyla ilgili engin bir bilgi birikimim ve tecrübem var. Üyesi olduğum DAO da bunun farkında ve KEV oylama yöntemini kullanıyor. Böylece bana sermaye piyasalarını ilgilendiren bir konuda daha fazla oy hakkı tanıyor. Geçmesi için oy kullandığım teklif, olumlu sonuçlanırsa, oylarım artıyor. Olumsuz sonuçlanırsa oylarımdan oy kaybediyorum; çünkü sonucu doğru tahmin edememiş oluyorum.
Bu yöntem, belirli konularda profesyonel bilgi ve tecrübeye sahip kişileri aktif rol almaya teşvik ederken, bilgi konusunda eksik olan kişileri maalesef oylama dışına itebiliyor.
Bu yazı aşağıdaki kaynaklardan beslenmiştir:
https://coinyuppie.com/in-depth-analysis-7-common-voting-mechanışms-of-dao/
https://limechain.tech/blog/dao-voting-mechanışms-explained-2022-guide/
https://www.code2.io/blog/web3-dao-voting-mechanışms/